केळीची शेती करताना फक्त रोपे लावणे आणि खतांचा वापर करणे इतक्यावरच समाधान न ठेवता, मातीचे आरोग्य आणि योग्य सिंचन प्रणाली यावरही विशेष लक्ष देणे गरजेचे आहे. माती ही केवळ पीक उगमाची जागा नसून ती पिकांच्या पोषणासाठी अत्यंत महत्त्वाचा घटक असते. जर माती सकस, सेंद्रिय घटकांनी भरलेली आणि पोषणदृष्ट्या समृद्ध असेल, तर केळीच्या झाडांची वाढ सशक्त होते, त्यांची प्रतिकारशक्ती वाढते आणि शेवटी फळधारणेचा दर्जा व उत्पादनही अधिक चांगले मिळते.
मातीचे आरोग्य चांगले ठेवण्यासाठी सर्वप्रथम माती परीक्षण करणे आवश्यक असते. माती परीक्षणातून नत्र (N), स्फुरद (P), पालाश (K), सूक्ष्म अन्नद्रव्ये आणि सेंद्रिय कार्बनचे प्रमाण समजते. या माहितीच्या आधारे खत व्यवस्थापन अधिक योग्य पद्धतीने करता येते. मातीतील सेंद्रिय कार्बनचे प्रमाण वाढवण्यासाठी सेंद्रिय खतांचा वापर, हरित खताचे नियोजन आणि पीक फेरपालट ही काही महत्त्वाची पावले आहेत. तसेच मातीतील जैविक सक्रियता वाढवण्यासाठी जैविक चिलेटिंग एजंट्स आणि माती सुधारक वापरणे फायदेशीर ठरते.
मातीबरोबरच योग्य सिंचन व्यवस्थापन देखील केळीच्या उत्पादनात फार मोठी भूमिका बजावते. केळी हे पाण्यावर अवलंबून राहणारे पीक आहे, त्यामुळे जर सिंचन योग्य पद्धतीने न केल्यास मातीतील आर्द्रता कमी होऊन झाडांची वाढ खुंटू शकते. विशेषतः उन्हाळ्याच्या काळात व फळधारणेच्या टप्प्यावर पाण्याचा अचूक आणि सातत्यपूर्ण पुरवठा आवश्यक असतो.
ठिबक सिंचन प्रणालीचा वापर केल्यास पाणी थेट मुळांपर्यंत पोहचवले जाते. यामुळे केवळ पाण्याची बचतच होत नाही तर अन्नद्रव्यांचेही शोषण अधिक प्रभावी होते. ठिबकद्वारे पाणी आणि द्रवरूप खतांचा एकत्रित वापर करता येतो (फर्टिगेशन), ज्यामुळे झाडांना सतत पोषण मिळत राहते. शिवाय, ठिबक सिंचनामुळे मातीचा जास्त नास होणार नाही आणि तण वाढही नियंत्रणात राहते.
सिंचनासाठी योग्य वेळ आणि प्रमाण निश्चित करणे हे देखील अत्यंत महत्त्वाचे आहे. सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी पाणी देणे फायदेशीर ठरते, कारण यावेळी बाष्पीभवनाचे प्रमाण कमी असते. पाण्याचा अधिक किंवा कमी पुरवठा दोन्हीही झाडासाठी घातक ठरू शकतो, म्हणून संतुलित सिंचन धोरण तयार करणे आवश्यक असते.
संपूर्ण उत्पादन चक्रात मातीच्या आरोग्याचे जतन आणि अचूक सिंचन नियोजन हेच केळीच्या शेतीचा यशस्वी पाया ठरतात. हे दोन्ही घटक एकत्रितपणे झाडांच्या पोषणात, वाढीमध्ये आणि फळधारणेच्या गुणवत्तेत मोठा फरक निर्माण करतात. शाश्वत आणि नफा देणाऱ्या केळी शेतीसाठी ही दोन तत्त्वे पाळणे अत्यावश्यक आहे.
SUPER SHAKTI GRANULAR
